دستور نقشه

دستور نقشه شهرداری یکی از مهم‌ترین اسناد در فرآیند برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های ساختمانی در ایران است. این سند حاوی اطلاعات و مقرراتی است که باید توسط مهندسان، معماران و سازندگان رعایت شود. درک اصطلاحات و مفاهیم موجود در دستور نقشه برای دانشجویان معماری و مهندسی عمران و همچنین استادان دانشگاه ضروری است. در این مقاله، به بررسی و آموزش مهم‌ترین اصطلاحات موجود در دستور نقشه شهرداری ایران می‌پردازیم.

پروانه ساختمان یا جواز ساخت، مجوزی است که توسط شهرداری صادر می‌شود و اجازه ساخت و ساز را به مالک یا پیمانکار می‌دهد. این مجوز پس از بررسی و تایید نقشه‌های معماری و سازه‌ای صادر می‌شود و شامل اطلاعاتی مانند نوع کاربری، تعداد طبقات و مساحت بنا می‌باشد.

کاربری زمین به نوع استفاده از زمین اشاره دارد. در دستور نقشه شهرداری، کاربری‌های مختلفی تعریف شده‌اند که شامل مسکونی، تجاری، اداری، صنعتی و فضای سبز می‌شوند. هر نوع کاربری دارای مقررات خاصی است که باید رعایت شود.

تراکم ساختمانی به نسبت مساحت زیر بنا به مساحت کل زمین اشاره دارد و به صورت درصد بیان می‌شود. تراکم ساختمانی تعیین می‌کند که چه مقدار از زمین می‌تواند برای ساخت و ساز استفاده شود و بقیه باید به فضای باز و حیاط اختصاص یابد.

سطح اشغال به مساحت کل زیر بنا در طبقه همکف اشاره دارد. این مساحت نباید از حد مجاز تعیین شده توسط شهرداری تجاوز کند. سطح اشغال معمولاً به صورت درصدی از مساحت کل زمین بیان می‌شود.

عقب‌نشینی به فاصله‌ای که باید بین ساختمان و مرز زمین رعایت شود، اشاره دارد. این فاصله‌ها برای اطمینان از دسترسی مناسب به ساختمان‌ها، نورگیری و تهویه مناسب، و همچنین جلوگیری از تراکم بیش از حد ساختمان‌ها تعیین می‌شوند.

حریم به محدوده‌ای اطلاق می‌شود که در اطراف تاسیسات شهری مانند خیابان‌ها، رودخانه‌ها و تأسیسات زیربنایی وجود دارد و ساخت و ساز در آن ممنوع یا محدود است. حریم‌ها به منظور حفاظت از تاسیسات و اطمینان از ایمنی و کارایی آن‌ها تعیین می‌شوند.

نورگیر به فضای باز یا نیمه‌باز اطلاق می‌شود که برای تأمین نور طبیعی و تهویه هوا در ساختمان‌ها تعبیه می‌شود. نورگیرها می‌توانند به صورت حیاط مرکزی، بالکن‌ها و یا پنجره‌های بزرگ طراحی شوند.

اولین مرحله در فرآیند صدور دستور نقشه، تهیه نقشه‌های معماری است. این نقشه‌ها شامل پلان‌ها، مقاطع و نماهای ساختمان می‌باشند و باید با مقررات و ضوابط شهرداری مطابقت داشته باشند. نقشه‌های معماری باید توسط مهندس معمار تهیه و امضا شوند.

پس از تهیه نقشه‌های معماری، این نقشه‌ها به شهرداری ارسال می‌شوند تا مورد بررسی قرار گیرند. شهرداری نقشه‌ها را از نظر انطباق با ضوابط و مقررات بررسی می‌کند و در صورت وجود نقص یا عدم انطباق، به متقاضی اعلام می‌کند تا اصلاحات لازم انجام شود.

پس از تایید نهایی نقشه‌ها، شهرداری پروانه ساختمان را صادر می‌کند. این پروانه شامل اطلاعات مهمی مانند مشخصات ساختمان، نوع کاربری، تعداد طبقات و مساحت بنا است. صدور پروانه ساختمان به معنای اجازه رسمی برای آغاز ساخت و ساز است.

رعایت دستور نقشه و مقررات مربوطه به ایمنی ساختمان‌ها کمک می‌کند. مقررات مربوط به تراکم ساختمانی، عقب‌نشینی و حریم‌ها می‌توانند از تراکم بیش از حد ساختمان‌ها و مشکلاتی مانند دسترسی نامناسب و عدم تهویه کافی جلوگیری کنند.

دستور نقشه شهرداری شامل مقرراتی است که به حفظ محیط زیست و توسعه پایدار کمک می‌کنند. رعایت این مقررات می‌تواند به کاهش مصرف انرژی، استفاده بهینه از منابع طبیعی و کاهش آلودگی کمک کند.

عدم رعایت دستور نقشه و مقررات مربوطه می‌تواند به مشکلات قانونی و تخلفات ساختمانی منجر شود. این تخلفات می‌توانند جریمه‌های سنگین، توقف پروژه و حتی تخریب ساختمان را به دنبال داشته باشند. بنابراین، رعایت دقیق دستور نقشه برای جلوگیری از مشکلات قانونی ضروری است.

آموزش اصطلاحات موجود در دستور نقشه شهرداری ایران برای دانشجویان معماری و مهندسی عمران و همچنین استادان دانشگاه بسیار مهم است. درک این اصطلاحات و مفاهیم می‌تواند به بهبود کیفیت طراحی و ساخت و ساز و همچنین رعایت مقررات و ضوابط شهرداری کمک کند. رعایت دستور نقشه نه تنها به ایمنی و پایداری ساختمان‌ها کمک می‌کند، بلکه از مشکلات قانونی و تخلفات ساختمانی نیز جلوگیری می‌کند.

“مبانی طراحی شهری” نوشته آرش بصیری

“اصول و ضوابط شهرداری در ایران” نوشته محمدرضا مهری

“راهنمای مقررات ملی ساختمان” از سازمان نظام مهندسی ساختمان